Hoogbegaafde kleuters kunnen soms tegendraads gedrag vertonen, maar dat betekent niet dat ze altijd zo zijn of dat dit hun persoonlijkheid definieert. Wat opvalt, is dat hun gedrag vaak voortkomt uit iets anders dan âongehoorzaamheidâ. Ze zijn vaak nieuwsgierig, kritisch en sterk in hun eigen wil. En dĂĄt kan overkomen als tegendraads, zeker in een omgeving die sterk gestructureerd of autoritair is.
Waarom lijken hoogbegaafde kleuters soms tegendraads?
Er zijn een paar redenen waarom een hoogbegaafde kleuter tegen de stroom in kan gaan.
- Ze denken anders
- Hoogbegaafde kinderen redeneren op een ander niveau. Een simpele instructie als “maak dit werkje” roept bij hen misschien direct vragen op: Waarom? Kan het ook anders? Wat als ik iets beters bedenk? Die manier van denken wordt niet altijd gewaardeerd in een kleuterklas waar structuur belangrijk is.
- Ze hebben een sterke autonomie
- Veel hoogbegaafde kleuters willen zélf bepalen wat ze doen en hoe ze het doen. Ze kunnen gefrustreerd raken als ze geen invloed hebben op hun keuzes, en dat kan zich uiten in weerstand of het weigeren van opdrachten.
- Ze prikken snel door dingen heen
- Als een opdracht zinloos of herhalend aanvoelt, haken ze vaak af. Niet omdat ze niet willen meedoen, maar omdat hun brein uitdaging zoekt.
- Ze voelen zich onbegrepen
- ls hun denkwijze, taal of emoties niet worden herkend, kunnen ze zich terugtrekken of juist provocerend gedrag laten zien om wél gezien te worden.
Dus… zijn ze echt tegendraads?
Niet per se. Wat opstandig lijkt, is vaak een roep om ruimte, erkenning en passende uitdaging. Het is gedrag dat je pas echt begrijpt als je kijkt naar wat eronder zit. Als een kind continu tegen de regels ingaat, kan dat een signaal zijn dat de regels niet kloppen bij zijn of haar behoeften.
In een rijke speelomgeving, waar ruimte is voor nieuwsgierigheid, creativiteit en eigen tempo, bloeit een hoogbegaafde kleuter vaak op en verdwijnt het âlastigeâ gedrag vanzelf. Geef je zo’n kind daarentegen veel controle en weinig keuzevrijheid, dan wordt het vaak ingewikkelder.
Wat als provocerend gedrag veel voorkomt?
Als provocerend gedrag vaak voorkomt bij een hoogbegaafde kleuter, is dat geen toeval of ‘vervelende fase’. Het is een signaal. Een rode vlag die aangeeft dat er iets schuurt, tussen wat het kind nodig heeft en wat het aangeboden krijgt. Bij hoogbegaafde kinderen is gedrag zelden zomaar ‘lastig’. Vaak zit er iets onder: verveling, frustratie, onbegrip of zelfs een diep gevoel van eenzaamheid.
Wat is provocerend gedrag eigenlijk?
Provocerend gedrag kan allerlei vormen aannemen: veel âneeâ zeggen, uitdagend taalgebruik, opdrachten weigeren, de confrontatie opzoeken, anderen corrigeren of zelfs dingen expres verkeerd doen. Het voelt vaak als een âmachtsstrijdâ, maar bij hoogbegaafde kinderen gaat het vaker over autonomie dan over dominantie.
Ze willen niet per se tegen jou zijn, maar voor zichzelf opkomen. Op een manier die nog niet sociaal wenselijk is. Daar zit het grote verschil.
Waarom vertoont een hoogbegaafde kleuter dit gedrag?
1. Gebrek aan uitdaging
Als een kind zich verveelt, zoekt het prikkels. En als die niet via het lesaanbod komen, haalt het die uit gedrag. Door tegendraads te doen, maakt het kind iets ‘spannends’ van de situatie. Het brein wil geactiveerd worden.
2. Geen erkenning van wie ze zijn
Hoogbegaafde kinderen voelen het haarfijn aan als ze âandersâ zijn â maar niet begrepen worden. Als ze vragen stellen die niet serieus genomen worden, of als hun diepzinnigheid wordt weggewuifd met âdaar ben je nog te jong voorâ, kunnen ze gaan provoceren. Niet om vervelend te doen, maar om aandacht te trekken voor hun binnenwereld.
3. Controle willen houden
Deze kinderen hebben vaak een sterke wil Ă©n een sterk rechtvaardigheidsgevoel. Als ze zich machteloos voelen â bijvoorbeeld door een klas die te druk is of opdrachten die ze âmoetenâ doen â gaan ze op zoek naar manieren om de controle terug te krijgen. Provocatie is dan een vorm van regie herpakken.
4. Sensorische of emotionele overprikkeling
Sommige hoogbegaafde kinderen zijn ook hoogsensitief. Dat betekent dat ze veel waarnemen, voelen en verwerken. Als er geen ruimte is om zich terug te trekken of hun emoties te reguleren, uit zich dat soms in gedrag dat onbegrijpelijk lijkt voor de omgeving.
Wat kun je doen als dit gedrag veel voorkomt?
1. Kijk naar de behoefte achter het gedrag
Vraag je bij elk moment van provocatie af: wat wil dit kind mij laten zien? Gaat het echt om ‘dwars zijn’, of is er een diepere boodschap? Vaak is het antwoord: ik wil gezien worden, ik wil serieus genomen worden, ik wil gehoord worden.
2. Bied keuzemogelijkheden
Hoogbegaafde kleuters hebben baat bij autonomie. Geef keuzes binnen duidelijke kaders: âWil je eerst tekenen of bouwen?â of âJe mag zelf kiezen met wie je dit doet.â Dat geeft hen een gevoel van controle zonder dat je als opvoeder of leerkracht de regie verliest.
3. Stel verdiepende vragen
Gaat een kind in de ânee-standâ? Stel open vragen: âWat zou voor jou wel fijn zijn om te doen?â of âWat vind jij eigenlijk van deze opdracht?â Door Ă©cht in gesprek te gaan, geef je erkenning â en dat haalt vaak de angel uit de provocatie.
4. Herken het anders-zijn
Gebruik woorden die het kind helpen zichzelf te begrijpen: âIk zie dat je anders denkt dan veel anderen in de klas. Dat is bijzonder. Soms is dat lastig, maar het is ook een kracht.â Die erkenning werkt vaak kalmerend en helend.
5. Betrek de omgeving
Bespreek het gedrag met de leerkracht, pedagogisch medewerker of intern begeleider. Zoek samen naar manieren om het kind meer uitdaging en autonomie te bieden. Eventueel kun je ook begeleiding zoeken van iemand met expertise in hoogbegaafdheid bij jonge kinderen.
Veel ouders en leerkrachten raken ontmoedigd als een kind âelke dag wel iets heeftâ. Maar zie het als dit: het kind is niet moeilijk. Het kind hĂ©Ă©ft het moeilijk. En juist bij hoogbegaafde kleuters is gedrag vaak de taal die zij gebruiken als woorden te kort schieten. Als je daarnaar leert luisteren, kan het gedrag veranderen zĂłnder dat je het kind hoeft te âcorrigerenâ.
Als provocerend gedrag vooral thuis in de opvoeding zichtbaar is (en niet -of minder- op school of bij anderen) dan komt dat vaak doordat een hoogbegaafde kleuter zich juist bij jou veilig genoeg voelt om alles te laten zien. Ook de boosheid. Ook de frustratie. Ook de ânee, ik doe het lekker nietâ.
Thuis is de uitlaatklep
Hoogbegaafde kinderen hebben een intens innerlijk leven. Ze houden zich op school of in de opvang vaak groot. Ze passen zich aan, doen hun best, slikken dingen in. Maar thuis⊠daar komt de ontlading. Daar is de plek waar ze echt zichzelf kunnen zijn. Ook in hun grootste emoties.
Het is dus niet jouw âschuldâ als dat gedrag vooral thuis tevoorschijn komt. Sterker nog: het is vaak een teken van een sterke band.
Maar dat betekent niet dat je alles maar moet accepteren. Grenzen, duidelijkheid en wederzijds respect zijn óók belangrijk. Juist voor deze kinderen.
Waarom is het gedrag thuis soms ‘extremer‘?
1. Je bent de veilige basis
Ze weten dat jij blijft, ook als ze uit hun plaat gaan. Dat maakt het veilig om emoties eruit te gooien. Maar zonder grenzen wordt het onveilig, voor jou Ă©n voor het kind.
2. Er is meer ruimte om de controle te pakken
Thuis is er minder structuur dan op school. Een hoogbegaafde kleuter voelt dat haarfijn aan. En omdat ze zoân sterke wil heeft, grijpt ze die ruimte â soms meer dan je lief is.
3. Je kind voelt jouw emoties
Deze kinderen zijn vaak niet alleen slim, maar ook hooggevoelig. Ze merken het als jij moe, gespannen of onzeker bent. En die spanning beĂŻnvloedt hun gedrag â vaak zonder dat jij of je kind dat doorhebt.
Vergeet niet: opvoeden van een hoogbegaafde kleuter is geen standaardklus. Het vraagt vaak méér energie, méér bewustzijn en soms ook: méér hulp.
Schaam je niet om met een specialist in gesprek te gaan. Bijvoorbeeld een expert in hoogbegaafde jonge kinderen of een gezinscoach. Dat is geen teken van falen. Het is een teken dat je het serieus neemt.
Ook kan het helpen om in contact te komen met andere ouders van hoogbegaafde kinderen. Want erkenning en herkenning zorgen voor rust. Je bent niet de enige.