Veel ouders vragen zich af: hoe leer je mijn kind letters? En nog belangrijker: hoe doe je dat op een manier die bij hun leeftijd past? Zeker rond de leeftijd van vier jaar, wanneer je kind net begint aan groep 1, ontstaat er steeds meer interesse in letters, boeken en geschreven taal. In dit artikel ontdek je waarom het fonetisch leren van letters zo belangrijk is, hoe je dat op een speelse manier aanpakt en welke valkuilen je beter kunt vermijden.
Klanken vóór letters: wat is het fonetisch alfabet?
Als volwassene ken je de letters van het alfabet waarschijnlijk als “aa, bee, cee…”. Maar jonge kinderen hebben veel meer baat bij het leren van de klanken die bij die letters horen. In plaats van “em” leren ze dus “mmm”. Dat heet het fonetisch alfabet. Waarom dat zo belangrijk is? Omdat je klanken moet kunnen combineren om woorden te leren lezen. “K – aa – t” wordt dan vanzelf kat. Als je zou zeggen “kaa – aa – tee”, dan werkt dat niet.
Klanken leren is dus de eerste stap in beginnende geletterdheid. En dat begint vaak al voordat je kind letters herkent. Je kind gaat bijvoorbeeld opmerken dat “mama” met een mmm begint of wil weten welke letter bij zijn of haar naam hoort.
Letter | Klank | Uitleg / voorbeeldklank |
---|---|---|
A | a | zoals in appel |
B | b | zoals in boom |
C | k | zoals in cactus (niet ‘s’ zoals in ‘cirkel’) |
D | d | zoals in dak |
E | e | zoals in engel |
F | f | zoals in fiets |
G | g | zoals in gans (zachte Nederlandse ‘g’) |
H | h | zoals in huis |
I | i | zoals in insect |
J | j | zoals in jas |
K | k | zoals in kat |
L | l | zoals in lamp |
M | m | zoals in maan |
N | n | zoals in neus |
O | o | zoals in olifant |
P | p | zoals in panda |
Q | kw | zoals in quiz (zelden gebruikt, meestal ‘kw’) |
R | r | zoals in regen |
S | s | zoals in slang |
T | t | zoals in taart |
U | u | zoals in ukje |
V | v | zoals in vogel |
W | w | zoals in water |
X | ks | zoals in xylofoon |
Y | i/j | zoals in yoghurt (vaak uitgesproken als ‘j’ of ‘ie’) |
Z | z | zoals in zon |
Hoe weet je of je kind eraan toe is?
De meeste kinderen tonen rond hun vierde interesse in letters. Misschien herkent je kind de M van mama of de P van papa. Sommige kinderen hebben al favoriete letters of vragen zelf naar letters op borden, boeken of verpakkingen. Let op signalen zoals:
- Je kind vraagt: “Welke letter is dat?”
- Je kind speelt met klanken: “boem klinkt als bloem!”
- Je kind benoemt de eerste letter van zijn/haar naam
Zie je dit gedrag? Dan is je kind waarschijnlijk klaar om op een speelse manier met letters aan de slag te gaan.
5 manieren om je kleuter fonetisch letters te leren
1. Gebruik klankkaarten met bijpassende voorwerpen
Print of maak zelf kaarten waarop één letterklank staat, zoals “mmm” of “sss”. Laat je kind vervolgens spullen zoeken in huis die met die klank beginnen. Denk aan: “mmm van melk, mand, maan” of “sss van sok, slang, soep”. Door het koppelen van klanken aan herkenbare voorwerpen wordt de klank veel beter opgeslagen in het geheugen. Zeg de klank steeds kort en krachtig, zoals mmm en niet “em”.
2. Speel met lettermagneten
Hang een paar magnetische letters op een plek waar je kind vaak komt: de koelkast, een whiteboard of een magnetisch bord. Laat je kind met de letters spelen en woorden leggen zoals zijn of haar naam. Spreek de klanken uit die je legt: “mmm – aa – mm” in plaats van “em – aa – em”. Je kunt ook samen woorden bouwen die je kind kent, zoals “pop” of “kat”.
3. Zing fonetische liedjes
Zingen is een geweldige manier om klanken te oefenen. Je kunt bestaande liedjes gebruiken of zelf eenvoudige melodietjes verzinnen met klanken. Bijvoorbeeld: “De letter S zegt sss, sss, sss… de slang glijdt door het gras!”. Liedjes helpen klanken te automatiseren, vooral als je ze koppelt aan beweging of gebaren.
4. Maak klankbingo
Maak een bingokaart met daarop afbeeldingen van voorwerpen die met verschillende klanken beginnen. Bijvoorbeeld een maan, sok, vis, neus, taart. Spreek vervolgens een klank uit: “mmm” – je kind zoekt dan het plaatje van de maan op zijn kaart. Dit is een leuke en actieve manier om te oefenen met klankherkenning en luisteren.
5. Werk met sensorisch materiaal
Laat je kind klanken ‘schrijven’ in speelzand, zout, rijst of scheerschuim. Jij noemt de klank en je kind tekent de bijbehorende letter. Dit is een fijne manier om motoriek en klankbewustzijn te combineren. Bonus: laat je kind ondertussen de klank hardop zeggen. Dat versterkt het verband tussen wat je hoort, zegt en doet.
Wat je beter niet doet
- Begin niet met hoofdletters. Kinderen leren eerst kleine letters lezen en schrijven.
- Vermijd letternamen in deze fase. Dus niet “de M van mama”, maar “de mmm van mama”.
- Verwacht geen perfectie. Je kind mag nog fouten maken. Spelenderwijs leren betekent dat het vooral leuk moet blijven.
Onderstaande video-reeks werd veel getipt; per letter een video.